Tweedaagse conferentie: ‘De lijfelijkheid van de geest. Fenomenologie van verlies, rouw en herstel’
Een psychische aandoening heeft invloed op de identiteit. ‘Herstel’ betreft dan ook niet alleen de vermindering van ziekteverschijnselen maar ook aandacht voor de kwetsuren van het zelfbeeld en het zelfvertrouwen. Het gaat om zowel een acceptatie van wat is als om een verbinding met wat kan.
Belangrijke elementen van herstelprocessen zijn verbondenheid met anderen, hoop, identiteit, betekenisgeving en grip op het eigen leven. Dat geldt voor herstel in het licht van psychische kwetsbaarheid en in wezen voor elke situatie van ontregelende ervaringen.
Een psychische aandoening heeft invloed op zelfbeeld en zelfvertrouwen. ‘Herstel‘ betreft dan ook niet alleen de vermindering van ziekteverschijnselen, maar ook de integratie van de kwetsuren van het zelfbeeld en het zelfvertrouwen. Het gaat om zowel een acceptatie van wat is als om een verbinding met wat kan.
Belangrijke elementen van herstelprocessen zijn verbondenheid met anderen, hoop, identiteit, betekenisgeving en grip op het eigen leven. Dat geldt voor herstel bij psychische aandoeningen en in wezen voor elke ontregelende ervaring.
In de praktijk van de psychiatrie, maar ook bijvoorbeeld bij Justitie en Defensie, zijn herstelprocessen een centraal thema in de begeleiding en hulpverlening, en meer specifiek ook in geestelijke verzorging.
De conferentie wil een bijdrage leveren aan het verder ontwikkelen van het hersteldenken. Het gaat om meer dan een cognitief proces van zelfregulatie. Vanuit de fenomenologie wordt duidelijk dat het bij psychopathologische ervaringen gaat om verlies: mensen voelen zich niet langer ‘thuis’ in de wereld. De kern van de kwetsuren is eenzaamheid.
In de reflecties wordt onderzocht wat het gesprek tussen psychiatrie, fenomenologie en theologie kan bijdragen aan het wetenschappelijk doordenken van herstel vanuit het perspectief van lichamelijkheid. De veronderstelling is dat de integratie van dit lichamelijke perspectief het begrip van verlies, rouw en herstel verdiept, en daarmee ook de begeleiding van mensen die te kampen hebben met deze menselijke fenomenen. Deze verdieping betekent ook de incorporatie van zin- of betekenisverlening in de behandeling en begeleiding van mensen met een psychische aandoening.
Voor de reflectie en met het oog op de verkenningen van de praktijk zijn sprekers uit verschillende disciplines uitgenodigd (psychiatrie, filosofie en theologie) en wordt aandacht besteed aan een werkveld overstijgende benadering van hulpverlening en geestelijke verzorging.
Programma
21 oktober 2021: Wetenschappelijke reflecties
Ochtendprogramma thema: Wetenschappelijke verkenning van rouw en herstel
09.30 Opening en welkom door dagvoorzitters
09.45 Lichamelijkheid van psychische aandoeningen, prof. dr. Jenny Slatman, hoogleraar Medical Humanities, Tilburg University, TSHD
10.25 Verdriet is het ding met veren: een fenomenologie van de rouw, dr. Zeno van Duppen, psychiater en filosoof, Katholieke Universiteit Leuven
11.05 Rouw, berouw, herstel, dr. Pieter de Witte, gevangenisaalmoezenier en coördinator Centrum voor Religie, Ethiek en Detentie, Katholieke Universiteit Leuven
12.00 Afronding ochtendprogramma & fotopresentatie 1: Hans Janssen
12.10 Lunchpauze
Middagprogramma thema: Welke vragen komen voort uit de praktijk, die te maken hebben met rouw en herstel?
13.05 Inleiding middagprogramma
13.10 Ervaringsverhalen, dr. Wouter Kusters, filosoof, taalkundige en publicist
13.50 Rouwen is meer dan alleen verdriet, prof. dr. Paul Moyaert, hoogleraar Hoger Instituut voor Wijsbegeerte, Katholieke Universiteit Leuven
14.30 Psychiatrie en bestaansvragen – van isoleercel tot ervaringsdeskundigheid, prof. dr. Arjan Braam, bijzonder hoogleraar Psychiatrie en levensbeschouwing, Universiteit voor Humanistiek
15.10 Afronding middagprogramma & fotopresentatie 2: Luuk den Hartog
15.15 Pauze
15.30 Key-note dr. Sjaak Körver, Tilburg School of Catholic Theology (TST) en Universitair Centrum voor Geestelijke Verzorging (UCGV)
Met de key-note lezing neemt dr. Sjaak Körver afscheid als universitair hoofddocent aan de TST en als directeur van het UCGV.
16.15 Afscheid van dr. Sjaak Körver met onder meer bijdragen van prof. dr. Martin Walton, PThU, en prof. dr. Kees de Groot, TST, en de presentatie van de bundel:
Met lichaam en geest. De rituele competentie van geestelijk verzorgers
Sjaak Körver, Erik Olsman & Sujin Rosie (Eburon, Utrecht, 2021).
16.50 Receptie
22 oktober 2021: De vertaling naar het werkveld
Ochtendprogramma thema: Wat zijn implicaties voor de praktijk, met name voor de geestelijke verzorging?
09.30 Inleiding op het thema door de dagvoorzitters
09.45 Geestelijke verzorging en herstel na morele kwetsuren, dr. Carmen Schuhmann, universitair docent Praktische humanistiek, Universiteit voor Humanistiek
10.25 Thuis-zijn in de wereld. Over de rol van lichamelijkheid in de geestelijke verzorging, Bernice Brijan MA, promovenda, Tilburg School of Catholic Theology
11.05 Pauze
11.20 Hoop, herstel en geestelijke verzorging, dr. Erik Olsman, universitair hoofddocent Geestelijke verzorging, PThU
12.00 Afronding ochtendprogramma & fotopresentatie 3: Gerdien Wolthaus Paauw
12.10 Lunch
Middagprogramma
13.15 Panelgesprek onder leiding van de dagvoorzitters
14.15 Afronding en vastleggen van inzichten en vooruitblik
15.00 Afsluiting van de conferentie
Fotografie
Op drie momenten in het programma presenteren drie fotografen hun werk. De getoonde foto’s zijn gekozen bij de thematiek van de conferentie.
Het gaat om werk van Hans Janssen uit Bergen, Noord-Holland (www.licht-sterk-fotografie.nl), Luuk den Hartog uit Nuenen (www.luukdenhartog.nl) en Gerdien Wolthaus Paauw uit Tiburg (www.paauw.photography).
De conferentie is een samenwerking van Luce, Tilburg School of Catholic Theology (TST), het Universitair Centrum voor Geestelijke Verzorging (UCGV) en Protestantse Theologische Universiteit (PThU).
